روش های عبور مواد از غشای یاخته در یک نگاه

نام	مصرف انرژی	روش عبور	عامل انتقال	مواد عبوری
انتشار	ندارد	از میان فسفولیپید ها	اختلاف غلظت و انرژی جنبشی	مولکول هایی مانند O2 و CO2
انتشار تسهیل شده	ندارد	پروتئین های غشا	اختلاف غلظت و انرژی جنبشی	خروج موادی مانند گلوکز و آمینو اسید
اسمز	ندارد	از میان فسفولیپید ها	اختلاف غلظت	جاست آب!
انتقال فعال	دارد	پروتئین های غشا	مصرف ATP	مولکول ها و یون های مورد نیاز
برون رانی(اگزوسیتوز)	دارد	با تشکیل کیسه غشایی	مصرف ATP	ذره های بزرگ مانند پروتئین ها
درون بری(آندوسیتوز)	دارد	با تشکیل کیسه غشایی	مصرف ATP	ذره های بزرگ مانند پروتئین ها

بافت پیوندی

همان طور که از اسم بافت پیوندی پیداست وظیفه این بافت پیوند بین یاخته ها و بافت می باشد این نوع بافت از رشته های پروتئینی به نام کلاژن و رشته های دارای قابلیت ارتجاعی و یاخته و مواد بین یاخته ای تشکیل شده است که با توجه به این مواد دارای انواع زیر است :

بافت پیوندی سست - بافت متراکم - بافت چربی

نیم نکته:کتاب درسیه قبلی چنتا اضافه داشت مثل بافت چربی بافت خون بافت غضروف  که این اسامی تو کتاب جدید تو جای دیگه ای توضیح داده شده

بافت پیوندی سست:

این نوع بافت پیوندی قابلیت تنعطاف بالایی دارد ولی در برابر کشش مقاوم نست . ماده زمینه ای در این بافت سست شفاف بی رنگ و چسبنده می باشد و مخلوطی از انواع مولکول های درشت مانند گلیکوپروتئین است ومعمولا بافت پوششی را پشتیبانی می کند

نکته: بافت پیوندی سست غالبا بافت پوششی را به بافت های زیرین متصل می کند به عنوان مثال بافت پیوندی سست بافت پوششی لوله گوارشی را به بافت های زیر متصل نگه میدارد.

بافت پیوندی متراکم:

این نوع بافت نیز بافت پیوندی است که دارای رشته های کلاژن است و این رشته ها در این نوع بافت پیوندی بیشتر از بقیه است به همین دلیل تعداد یاخته ها کم است  و ماده بین یاخته ای نیز به دنبال آن در این نوع بافت کم است

نکته:انعطاف پذیری و کشش برعکس بافت پیوندی سست است یعنی در بافت پیوندی متراکم قابلیت کشش بیشتر و انعطاف پذیری کمتر است

نکته دوم:بافت پیوندی متراکم در بخش هایی از قلب قابل مشاهده است

بافت چربی:

این نوع بافت نیز دارای مقدار زیادی مواد چربی در یاخته های خود می باشد این بافت بزرگترین منبع ذخیره انرژی در بدن است که در جاهایی مانند کف دست و پاها به عنوان عایق حرارتی و ضربه گیر را دارد

نکته:هسته یاخته ها در بافت چربی به حاشیه رانده شده است و یاخته های بافت چربی شکلی شبیه به انگشتر دارند

نکته دوم: بیشتر فضای یاخته های بافت چربی را مواد چربی تشکیل می دهد

بافت های جانوری از نوع پوششی

یاخته های موجود در بدن ما در کنار هم قرار میگیریم و با هماهنگی یکدیگر بافت ها را به وجود می آورند پس بافت های بدن ما از یاخته و مایع بین یاخته ای تشکیل شده است در بدن ما چهار نوع بافت شامل بافت پوششی پیوندی ماهیچه ای و عصبی وجود دارد که در این جا بافت پوششی را بررسی میکنیم 

بافت پوششی:

همان طور که از اسم بافت پوششی پیداست این نوع بافت سطح بدن را می پوشاند علاوه نقاط سطحی دهان که همان پوست است مجاری و حفره های بدن که شامل دهان معده روده ها و رگ ها نیز توسط بافت پوششی پوشیده است از دیگر ویژگی این بافت نزدیک بودن یاخته ها به هم است که باعث شده است فضای بین یاخته ای کمی وجود داشته باشد

نکته:در بین بافت ها کم ترین فضای بین یاخته ای در بافت پوششی مشاهده میشود

در زیر همه انواع بافت پوششی شامل سنگفرشی مکعبی و استوانه ای بخشی به نام غشای پایه وجود دارد که بافت پوششی را به بافت های زیرین متصل میکند

نکته:غشای پایه شبکه از رشته های پروتئینی و گلیکوپروتئینی است

نیم نکته:گلیکو پروتئین همون کربوهیدرات به علاوه پروتئینه و چون کربوهیدرات ها نوعی قند هستند پس تو ساختار غشای پایه قند هم داریم)

بافت پوششی شامل بافت پوششی استوانه ای مکعبی و سنگفرشی است که هر کدام از این ها می توانند چند لایه باسند

در لوله گوارشی بافت پوششی سنگفرشی و استوانه ای وجود دارد که در دهان و ابتدای حلق از نوع سنگفرشی چند لایه می باشد ودر معده و روده از نوع استوانه ای یک لایه میباشد

نکته:دیواره مویرگ از نوع سنگفرشی یک لایه 

غده تیروئید از نوع مکعبی یک لایه

مری از نوع سنگفرشی چند لایه

روده از موع استوانه ای یک لایه

بافت پوششی غده ای 

ابتدا باید غده را تعریف کنیم و ببینیم منظور از غده چیست 

غده به بافتی گفته می شود که از خود موادی را درون مجرایی وارد میکند 

با توجه به تعریف گفته شده اگز هر نوع بافتیاز خود موادی به مجاریی ترشح کند غده شناخت می شود بافت پوششی نیز در برخی از نقاط به عنوان غده عمل میکند به عموان مثال در غدد بزاقی بافت پوششی بزاق ترشح میکند و وارد مجرایی می کند که به دهان راه دارد 

نکته:در معده و روده نیز غده ها و یاخته هایی از جنس بافت پوششی وجود دارد که مواد را می سازد و وارد این اندام ها می کند

زیست را باما بخوانید...

انتقال فعال

یاخته به بعضی از مولکول و مواد نیاز دارد که غلظت آن در داخل یاخته زیاد است پس برای ورود این مواد باید انتقالی وجود داشته باشد که بر خلاف انتشار فعالیت میکند و مواد را در خلاف جهت شیب غلظت جابهجا میکند به این نو ع انتقال انتقال فعال گفته میشود

نکته:انتقال فعال برعکس انتشار است و بر خلاف انتشار هم به انرژی نیاز دارد و هم در خلاف جهت شیب غلظت مواد را جابه جا میکند 

نکته دوم:انتقال فعال توسط کانال های پروتئینی صورت می گیرد

انرژی انتقال فعال از کجا تامین میشود

یاخته ها انرژی را در مولکول هایی به نام ATP ذخیره میکند ATP مولکولی است که دارای سه گروه فسفات است و انرژی را در پیوند بین گروه های فسفات ذخیره میکند وقتی یاخته به این انرژی نیاز دارد پیوند بین گروه های فسفات می شکند و انرژی را آزاد میکند و از آن استفاده میکند 

نکته:آدنوزین تری فسفات از سه گروه فسفات یک قند پنتوز و باز آدنین تشکیل شده است که به مجموع باز آدنین و قند پنتوز آدنوزین گفته میشود

در شکل زیر سدیم و پتاسیم بر خلاف شیب غلظت وارد یاخته و از آن خارج میشوند(سدیم خارج و پتاسیم وارد می شود

درون بری و برون بری(آندوسیتوز و اگزو سیتوز)

بعضی یاخته های میتوانند ذرات بزرگی را که نمی توانند از کانال عبور کنند را طی فرایندی به نام درون بری وارد یاخته کنند این فرآیند با ایجاد کیسه های غشایی صورت میگیرد برون بری نیز برعکس درون بری عمل میکند

نکته اول :کیسه غشایی از غشای سلول نشات میگیرد پس جنس آن از فسفولیپید می باشد همچنین همان غشا کیسه غشایی از دو لایه مقابل هم تشکیل شده است 

نکته دوم:درون بری و برون بری نیز مثل انتقال فعال با انرژی ATP رخ میدهد

نکته سوم:یاخته های موادی مانند پروتئین را با برون بری به خارج از یاخته صادر میکنند 

نکته چهارم:در درون بری از غشا کاسته شده و کیسه غشایی به وجود می آید در برون بری به غشا افزوده شده و کیسه غشایی از بین می رود

زیست را باما بخوانید...

گذرندگی الان اسمز سابق

عبور آب از غشای دارای نفوذ پذیری انتخابی را اسمز میگوییم به بیانی ساده اگر آب از غشایی که بعضی از مواد اجازه عبور میدهد و از عبور بعضی دیگر از مواد جلوگیری میکند عبور کند به این پدیده اسمز میگوییم 

در پدیده اسمز آب از محیطی که غلظت بیشتری دارد وارد محیط رقیق تر میشسود به عنوان مثال در شکل زیر در یک طرف ظرف آب خالص قرار دارد و طرف دیگر ظرف دارای محلول سدیم کلرید می باشد در این جا آب با عبور از دیواره دارای نفوذ پذیری انتخابی که اسمز میگوییم به سمت محلول سدیم کلرید حرکت میکند 

نیم نکته اول:میشه گفت اسمز هم مثل انتشار دوس داره که اختلاف غلظت رو از بین ببره

نیم نکته دوم:هر جا سخن از اسمز است نام آب میدرخشد یعنی هر جا اسمز اومد یعنی آب داره جا به جا میشه 

نیم نکته سوم : اسمز هم مثل انتشار تسهیل شده نوعی انتشاره فقط تو اسمز آب داریم به علاوه غشا دارای نفوذپذیری انتخابی

فشار اسمزی چیست 

به فشاری گفته می شود که برای توقف کردن اسمز نیاز است فشار اسمزی مجرک و عامل پیش برنده اسمز میباشد و هر چه اختلاف غلظت بیشتر باشد فشار اسمزی نیز بیشتر میشود و آب با سرعت بیشتری حرکت خواهد کرد 

نیم نکته:فشار اسمزی یعنی فشار میاره تا اسمز انجام بشه و تموم بشه مثلا تو شکل بالا فشار اسمزی به آب فشار میاره بره به سمت محلول سدیم کلرید تا اسمز تموم بشه

چرا سلول های بدن ما نمیترکد

یک طرف غشای یاخته مایع بین یاخته ای قرار دارد و در طرف دیگر آن مایع درون یاخته اختلاف غلظت باعث ایجاد فشار اسمزی میشود و آب به داخل یاخته حرکت میکند اما به دلیل اختلاف غلظت کم بین دو طرف غشا میزان آب ورودی به اندازه ای نیست که حجم یاخته را تا اندازه پارگی افزایش دهد پس درنتیجه یاخته های بدن ما از خطر ترکیدگی در امان می ماند

نیم نکته : همیشه اختلاف غلظت جوری نیس که آب بیاد داخل یاخته ممکنه آب به خارج یاخته هم بره

زیست را باما بخوانید...

انتشار را بیشتر بشناسیم

برای عبور مواد از غشای یاخته چندین راه وجود دارد که انواع آن در کتاب درسی به شرح زیر است

انتشار - انتشار تسهیل شده - گذرندگی یا اسمز - انتقال فعال - درون بری یا آندوسیتوز - برون بری یا اگزوسیتوز

انتشار:حرکت مولکول ها از نقطه پر تراکم به سمت نقطه کم تراکم می باشد و بر اساس شیب غلظت صورت میگیرد به گونه ای که شیب غلظت هر سمت باشد مولکول ها نیز به آن سمت حرکت میکنند هدف نهایی از انتشار یکسان شدن غلظت در دو طرف سلول می باشد 

نکته اول :انتشار نیازی به انرژی ندارد و انرژی جنبشی خود مولکول ها باعث جا به جایی میشود 

نیم نکته:هر جا واژه شیب غلظت رو دیدید داره در مورد انتشار حرف میزنه

نکته دوم:اکسیژن و دی اکسید کربن توسط انتشار از غشای یاخته عبور میکند 

نیم نکته:نتیجش میشه اکسیژن و دی اکسید کربن با انرژی جا ب جا نمیشه و در جهت شیب غلظت حرکت میکنه  

انتشار تسهیل شده:انتشار تسهیل شده نوعی انتشار است که مواد توسط کانال های پروتئینی موجود در غشای یاخته جا به جا میشوند.

نکته اول:در همه انواع انتشار مواد در جهت شیب غلظت حرکت میکند 

نکته دوم:خروج گلوکز و آمینو اسید از یاخته های روده نوسط انتشار تسهیل شده صورت می گیرد

نیم نکته:انتشار تسهیل شده جزئی از انتشاره پس هر چه که واسه انتشار گفتم واسه اینم صادقه

نیم نکته:گلوکز و آمینو اسید در روده در جهت شیب غلظت حرکت میکنه بعضیا اشتب میگیرن اینو در حالی که گلوکز و آمینو اسید مثل اکسیژن و دی اکسید کربن با انتشار جا به جا میشه فقط نوعش از نوع تسهیل شدس

زیست را باما بخوانید...

یاخته یا همان سلول!

اولین مبحث در فصل دوم زیست شناسی دهم یاخته یا همان سلول میباشد زیست باما سعی کرده تمامی نکات و مطالب یاخته را در اختیار شما عزیزان قرار دهد

1 یاخته های واحد های ساختار و عملکردی سلول می باشند که ذر جانداران مختلف اجزای متفاوتی دارند برای مثال یاخته های موجود در گیاهان دارای کلروپلاست سانتریول و واکوئول مرکزی ودیواره می باشد در حالی که یاخته های جانوری فاقد این موارد می باشد از طرفی سلول های جانوری نیز دارای مژه و لیزوزوم میباشد که این اندامک ها نیز به ندرت در یاخته های گیاهی مشاهده میشود

2 یاخته های  جانوری به دلیل نداشتن دیواره سلولی غالبا به صورت گرد می باشند در حالی که یاخته های گیاهی دارای اشکالی منظم و چند ضلعی می باشد

نیم نکته:هر جا شکلی دیدی که چند ضلعیه یا دو طرفش سانتریول داره شک نکن که واسه سلول گیاهیه 

شکل زیر یه یاخته جانوریه

3 یاخته های علاوه بر این که در خود سلول های یوکاریوتی دارای تفاوت می باشند در مقایسه یاخته های یوکاریوتی و پروکاریوتی نیز تفاوت های محسوسی وجود دارد به گونه ای که یاخته پروکاریوتی فاقد هر گونه اندامک می باشد و دنا و اجرای آن در فضای بدون پوشش که نوکلوئیتید نامیده میشود قرار دارد

نیم نکته:پروکاریوت ها همان باکتری ها هستن که اینا هسته مسته ندارن یعنی داخل سلول تقسیم بندی وجود نداره همه چی قاطی ماطیه البته اینا غشا مشا دارن دیواره هم دارن که تو بخش های آینده بهتون میگم!

4 یاخته های جانوری از یکدیگر فاصله دارن که فضای بین این این یاخته ها را مایع بین یاخته ای پر میکند ترکیب این مایع شبیه خوناب یا پلاسما می باشد که یاخته های اکسیژن مورد نیاز خود را از این فضا دریافت کرده و دی اکسید کربن را وارد این فضا میکند از طرفی غشای این سول ها نفوذ پذیری انتخابی یا تراوایی نسبی دارد به گونه ایکه فقط برای برخی از مولکول ها اجازه ورود یا خروج داده میشود 

نیم نکته:این که چی میاد داخل یاخته چی میره چجوری میاد از کجا میاد  تو بخش بعدی واستون توضیح میدم

5 غشای یاخته از لیپید پروتئین و کربوهیدرات تشکیل شده است که بخش اعظم غشا را لیپید ها تشکیل می دهند خود بخش لیپید دارای فسفولیپید و کلسترول می باشد که به صورت دو لایه مقابل هم قرار گرفته است موکلول های پروتئینی به صورت کانال هایی در این لایه قرار گرفته است و به بعضی از این مواد اجازه عبور میدهد همچنین بعضی از مواد نیز از لابه لای مولکول های لیپیدی عبور میکند

نکته : کانال های پروتئینی دارای انواع مختلفی می باشند به گونه ای که برخی از این کانال ها همیشه باز هستند برخی دیگر موقع عبور مواد باز میشوند و برخی از کانال ها نیز ناقل هستند و به یون ها اجازه عبور میدهند توضیحات تکمیلی در بخش بعدی گذاشته میشود

زیست را باما بخوانید...

هر آنچه که باید در مورد پروانه مونارک بدانید

اولین جانداری که در مطالعه زیست شناسی دهم با آن رو به رو می شویم پروانه مونارک است

پروانه مونارک جر حشرات می باشد پس هر آنچه در مورد حشرات صادق است برای پروانه مونارک نیز صدق میکند نکات زیر ویژگی های پروانه مونارک است که از فصل های مختلف کتاب درسی های زیست جمع آوری شده تا در اختیار شما قرار گیرد: 

• این جانوران فاقد دفاع اختصاصی می باشند و در دفاع غیر اختصاصی خود سلول های شبیه به سلول های فاگوسیت مشاهده میشود
• پروانه مونارک مانند سایر حشرات دارای چشم مرکب می باشد و برای مشاهده امواج الکترومغناطیسی دارای تعدادی واحد مستقل در چشم خود می باشد
• مغز پروانه مونارک از چند گره به هم جوش خورده تشکیل شده است و دارای طناب عصبی گره دار می باشند که این طناب عصبی در هر قطعه از بدن دارای یک گره است
• پروانه مونارک اسکلت خارجی از جنس کیتین دارد که در ماده زمینه ای پرئتئین جای گرفته است پس در اسکلت خارجی پروانه مونارک پروتئین نیز رویت می شود
• مانند سایر حشرات تنفس نایی دارند گردش خون باز داشته در نتیجه دارای همولنف بوده و در انتقال گاز های تنفسی گردش خون نقشی ندارد
• ماده دفعی پروانه مونارک اوریک اسید می باشد
• پروانه مونارک دارای 6 پا میباشد که در هر پای خود دارای دو ماهیچه است که کارشان عکس یکدیگر می باشد

زیست کنکور را باما بخوانید...